Bursztyn

Bursztyn nazywany również jantar lub amber (łac. sucinum, czasem także elektrum z gr. ἤλεκτρον - elektron) – kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach żywicujących liściastych drzew z grupy bobowców. Znanych jest około 60 odmian (gatunków). Najstarsze z nich pochodzą z utworów dewońskich (stwierdzono je w Kanadzie), najmłodsze, nie zaliczane zasadniczo do bursztynów są znajdowane w Ameryce Południowej, Afryce, Australii i Nowej Zelandii. Największe znane złoża bursztynów, szacowane na 90% całych zasobów światowych, zlokalizowane są w obwodzie kaliningradzkim (Rosja).

Nazwa bursztyn pochodzi od niemieckiego bernstein (kamień, który się pali). Znany był od dawna pod różnymi nazwami:

• sukcynit – nazwa geologiczna, pochodzi od succinum – sok, żywica drzewna;
• Grecy nazywali ten kamień elektron (ηλεκτρον), co oznacza świecący i błyszczący;
• Rzymianie nazywali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia, albowiem według legendy złocisty kamień powstał ze skamieniałego moczu tego drapieżnika;
• succinum to łacińska nazwa bursztynu używana w farmacji. Powstała od łac. succus – sok;
• Egipcjanie nazywali bursztyn sokal;
• Arabowie anbar, ponieważ zapach pocieranego bursztynu kojarzył się z zapachem ambry;
• Persowie nazywali kamień karuba – złoty rabuś;
• Słowiańska nazwa jantar została przejęta od Litwinów, a ta od fenickiej nazwy jainitar – żywica morska.

Skąd wzięła się nazwa BURSZTYN

W różnych językach, jego nazwy oddają te same jego właściwości - rzeczywiste lub wyobrażone - a zarazem świadczą, że od zarania swych dziejów, człowiek starał się przeniknąć tajemnice jego pochodzenia.Jedno z pierwszych znanych określeń bursztynu, greckie słowo elektron oznacza "pochodzący od słońca". W języku litewskim gin taras znaczy amulet, czyli coś co chroni przed złem. Gen tar występował również w języku dawnych Prusów. Słowo to jest obecne we wszystkich językach słowiańskich w formie jantar, a także ugrofińskich, np. węgierski gyantar. Ale elektron oznacza jednocześnie "kamień, który przyciąga". Znaczenie to występuje w określeniu syryjskim harpax - "ściągać" lub "kraść", perskim kahruba - "złodziej słomek" i duńskim rav - "porywać, unosić". Bernstein, czyli Brennstein to w językach germańskich - "kamień, który się pali"; stąd przejęte przez język polski słowo bursztyn. Terminy: angielski amber, francuski ambre, hiszpański ambar zostały wprowadzone za pośrednictwem średniowiecznej łaciny z arabskiego anbar -kaszalot. Z wydzieliny żołądka tego zwierzęcia Arabowie wyrabiali kosztowne pachnidło - ambre. Prawdopodobnie właśnie balsamiczny zapach palonego bursztynu skojarzył się z zapachem prawdziwej ambry.

02.05.2015 Albert Czajka